ارزیابی ادله‌ی الکترونیک و ارزش اثباتی آنها در دادرسی مدنی
2024-02-11
سلسله مقالات آموزش فن لایحه‌نویسی: قسمت اوّل
یک وکیل جوان یا یک کارآموز وکالت به منظور آنکه بتواند به یک وکیل حرفه‌ای و ماهر تبدیل شود، باید به مهارت‌های لازم برای حرفه‌ی وکالت مسلط باشد. مهارت‌هایی که به وکیل کمک می‌کند که جریان دادگاه را به نفع خود رقم بزند.
دومهارت بسیار ضروری برای یک وکیل:
الف) فن بیان خوب: در مورد فن بیان در یک مقاله مجزا توضیحات لازم ارائه می شود. در این مقاله در خصوص هنر نویسندگی و به ویژه نوشتن لایحه مطالبی بیان خواهد شد.
ب) هنر نویسندگی
هنر نویسندگی یک وکیل (یا مهارت نوشتن)
یک وکیل باید در سه موقعیت هنر نویسندگی خود را به رخ دادگاه بکشد.
- موقعیت اول: در نوشتن دادخواست
- موقعیت دوم: در نوشتن شکوائیه
- موقعیت سوم: در نوشتن لایحه و البته نوشتن دفاعیات در صورتجلسه‌ی دادگاه
این مقاله به طور ویژه به هنر نوشتن لایحه می‌پردازد.
لایحه باید چند ویژگی شاخص داشته باشد که مجموع این ویژگی‌ها در کنار یکدیگر سبب می‌شود، لایحه جذاب شده و حس کنجکاوی دادرس را تحریک کند. در نتیجه دادرس تشویق و ترغیب می‌شود که لایحه را تا انتها مطالعه کند.
1- لایحه باید مختصر و مفید باشد.
از نوشتن لوایح طولانی بپرهیزید. بهتر است لایحه در یک صفحه الی یک صفحه و نیم و نهایتاً در دو صفحه نوشته شود.
تجربه نشان داده، دادرس‌ها به لوایح طولانی چندان توجهی نکرده و چنین لوایحی را نمی‌خوانند.
خوانده نشدن، لایحه توسط دادرس، می‌تواند به عنوان یک نقطه‌ی ضعف برای وکیل به شمار برود؛ زیرا علاوه بر از دست دادن جریان رسیدگی، وکیل نتوانسته نظر دادرس را به سمت دفاعیات خود جلب کند. همچنین باید توجه داشت که لایحه را آنقدر مختصر و کوتاه ننویسیم که اصل مطلب از بین برود. بلکه لایحه باید به نحوی نوشته شود که اصل دفاعیات به صورت صریح و بی‌پرده گفته شود
2- پرهیز از نوشتن حواشی و مطالب غیر مرتبط در لایحه
لایحه باید به نحوی باشد که وکیل پس از نوشتن مقدمه‌ای کوتاه و بیان شرح مختصری از اطلاعات پرونده، مستقیماً به سراغ نکات اصلی و دفاعیات مهم برود.
بهتر است شرح پرونده به صورت مختصر نوشته شود، زیرا قاعدتاً قبل از نوشتن لایحه، شرح ماوقع در پرونده های کیفری در شکواییه و در پرونده های حقوقی دردادخواست، نوشته شده است.
دفاعیات باید اولویت‌بندی شوند. یعنی پس از نوشتن شرح ماوقع، وکیل باید دلایل و مستندات خود را مورد ارزیابی قرار داده و آن دلیلی که مهمتر است و احتمال بیشتر می‌رود که مورد توجه دادگاه قرار گیرد، در ابتدای لایحه نوشته شود و سپس سایر دلایل و مستندات به ترتیب اولویت ذکر شوند.
اگر وکیل تنها یک دلیل یا مستند برای دفاع از موکل خویش دارد، بهتر است، همان یک دلیل را در لایحه خود محور قرار داده و در یک اولویت‌بندی منطقی، مهمترین جنبه‌ی دلیل خود را ابتدا بیان کرده و سپس به سراغ سایر جوانب دفاعی برود.
اگر وکیل برای دفاع از موکل خویش، دلیل یا مستند قابل اعتنایی ندارد، باید تلاش کند دلایل و مستندات طرف مقابل را به چالش بکشد و به نوعی بی‌اثر نماید.
چنانچه دلایل ومستندات طرف مقابل به درستی از طرف وکیل، بی‌اثر بشود، دادگاه به دلیل عدم توجه دعوی، پرونده را مختومه می‌کند.
3- زیبانویسی
یک لایحه باید زیبا و چشم‌نواز باشد. با سه روش می‌توان لایحه را زیبا نوشت.
الف) استفاده از واژه‌های زیبا و بامفهوم پارسی، به جای عبارات سنگین و نامأنوس عربی. مثلاً می‌توانیم به جای کلمه‌‌ی «مانحنٌ‌فیه» بنویسم «موضوع در دست بررسی» یا «پرونده‌ی جاری».
ب) نوشتن جملات کوتاه با فعل و فاعل و اجزای مشخص و پرهیز از نوشتن جلات طولانی و پیچیده. البته باید توجه داشت که در این خصوص دچار افراط و تفریط نشویم.
ج) استفاده از جملات قصار دانشمندان و نویسندگان مشهور، یا احادیث و آیات قرآنی مربوط به موضوع پرونده یا ضرب‌المثل‌های نغز یا نوشتن اشعار زیبای پارسی در ابتدای لایحه (به عنوان دیباچه‌ی لایحه) یا در خلال متن و به فراخور مطالب دفاعی.
در این رابطه متذکر شدن دو نکته بسیار اهمیّت دارد:
نکته‌ی نخست اینکه در نوشتن کلمات پارسی نباید افراط نمود. به عنوان مثال زیباست که به جای واژه‌ی «قاضی» از واژه‌ی «دادرس» استفاده کنیم. زیرا این یک واژه‌ی پارسی و با مفهوم است. امّا درست نیست که از کلمات پارسی نامأنوس و نااشنا استفاده شود.
نکته‌ی دوم نیز در خصوص ارتباط ضرب‌المثل‌ها، اشعار، آیات و احادیث باید به دقت بررسی شود که ارتباط موضوعی مناسب و منطقی میان موضوع دعوی و مطالب به کار برده شده، وجود داشته باشد.
4- پرهیز از اظهار فضل و خودداری از تملق منزجرکننده
برخی از وکلا اینگونه می‌اندیشند که استفاده از کلمات و عبارات سنگین عربی یا زیان بیگانه‌ی دیگر و یا نوشتن مواد قانونی متعدد و ارای وحدت رویه‌ی مختلف در متن لایحه به معنی فاضل بودن و مهارت وکیل است.
این تصور اشتباه است. نباید اینگونه پنداشت که با نوشتن مواد قانونی متعدد، می‌توان دفاعیات یا خواسته‌ای که در لایحه نوشته شده را قانونی جلوه داد.
تجربه نشان داده برخی از دادرسان پس از خواندن لوایحی که حاوی مواد قانونی و آرای وحدت رویه‌ی مختلف هستند، به نوعی منزجر شده و می‌پندارند که وکیل قصد کرده، قانون را به آنها بیاموزد.
پس بهتر است از نوشتن مواد قانونی و آرای وحدت رویه‌ی متعدد خودداری شود. نوشتن یک یا دو ماده‌ی قانونی یا یک رأی وحدت رویه جهت مستند کردن دفاعیات مطرح شده در لایحه، کفایت می‌کند.
طبق قانون، وکیل در مقام دفاع هم‌شأن و هم‌تراز با قاضی است. پس یک وکیل باید توجه داشته باشد که از لحاظ اداری، لایحه را خطاب به قاضی که مقامی هم‌رتبه با وکیل دارد، نوشته می‌نویسد.
در نوشتن لایحه می‌بایست از تملق و چاپلوسی خودداری شود.
حفظ ادب و نگاه‌داشت احترام دادگاه و دادرس در لایحه با تملق و چاپلوسی متفاوت است.
پاسداشت، ادب و متانت یکی از ویژگی‌های بارز هر وکیل است، امّا باید مراقب بود که این متانت و وقار به ویروس تملق و چاپلوسی آلوده نشود.
باقیمانده‌ی مطالب در مقاله‌ی قسمت دوم بیان می‌شود.
مرتضی شیروانی شیری
